Często zastawiamy się, jak po pandemii odbudować wspólnotę, co zrobić, by ludzie chcieli uczestniczyć w życiu miasta/regionu. W 2025 roku mamy znakomitą okazję, by właściwie (razem, radośnie) uczcić setną rocznicę urodzin Edmunda Niziurskiego, twórcy wszechstronnego (pisarza, dramaturga, scenarzysty), który był mocno związany z Kielcami i regionem świętokrzyskim. Znany jest przede wszystkim ze swoich powieści skierowanych do dzieci i młodzieży. To on kształtował wyobraźnię wielu pokoleń, ukazywał potrzebę podążania za marzeniami, nawet tymi najbardziej szalonymi. Realizując jedno z takich marzeń (Niziurski mógłby stwierdzić, że to „genialne olśnienie”), można zorganizować miejskie/regionalne działanie wspólne, czyli stworzyć w Kielcach/regionie Międzynarodowy Festiwal Sztuki Dziecięcej/Międzynarodowy Festiwal Dobrej Zabawy im. Edmunda Niziurskiego.

Formuła byłaby szeroka, uwzględniająca różnorodną, już istniejącą, aktywność wielu kieleckich i regionalnych instytucji (UJK, Muzeum Zabawek i Zabawy, Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Jerzego Pilcha, Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej, Teatru Lalki i Aktora Kubuś im. Stefana Karskiego, Kieleckiego Centrum Kultury, Młodzieżowego Domu Kultury, Instytutu Dizajnu, Kielecki Teatr Tańca, Muzeum Historii Kielc itd., Centrum Bajki w Pacanowie). Warto się odwołać do dorobku już organizowanych imprez, np. do Międzynarodowego Harcerskiego Festiwalu Kultury Młodzieży Szkolnej (który jest związany z Kielcami od 50 lat) czy do Międzynarodowego Festiwalu Kultury Dziecięcej w Pacanowie. Powinno to być wydarzenie wakacyjne, oferujące całym rodzinom, mieszkańcom regionu i turystom, możliwość obcowania z całą gamą działań artystycznych: teatralnych, tanecznych, muzycznych, czytelniczych, filmowych, performerskich, dizajnerskich itd.

PROPONOWANE DZIAŁANIA:

Festiwal celebruje to, co najważniejsze: budowanie wrażliwości na kulturę i wychowanie do kultury. Patronujący wydarzeniu Edmund Niziurski pozwoli na zrealizowanie najbardziej śmiałych pomysłów, angażujących mieszkańców wszystkich dzielnic miasta („podwórkowe” gry miejskie, animatorzy zabaw na osiedlach, zabawy w różnych punktach miasta), a także umożliwi Kielcom stworzenie wizerunku miasta dobrej i wartościowej zabawy.

1. konferencja naukowa poświęcona literaturze dla dzieci i młodzieży/językowi młodzieżowemu ILiJ UJK). Już mamy jedyne w Polsce Młodzieżowe Obserwatorium Języka i Kultury Młodzieży (kierowane przez prof. UJK Annę Wileczek);
2. przegląd teatralny (Teatr Lalki i Aktora Kubuś im. Stefana Karskiego – nowa siedziba); warsztaty teatralne; scena letnia;
3. przegląd filmów dla dzieci i młodzieży (kino Fenomen); kino podwórkowe (w poszczególnych częściach miasta, miejscowościach;
4. konkurs na najlepszą zabawkę związaną z festiwalem (Muzeum Zabawek i Zabawy; Instytut Dizajnu);
5. konkurs dla młodych twórców na najlepszą książkę dla dzieci i młodzieży; na zaprojektowanie gry literackiej itd.;
6. warsztaty literackie (np. z kieleckim poetą, prozaikiem, dramaturgiem Krzysztofem Jaworskim);
7. warsztaty scenariopisarskie (film/sztuka dla dzieci i młodzieży – mamy w Kielcach najlepszego scenarzystę w Polsce, absolwenta kieleckiej polonistyki – Andrzeja Gołdę);
8. warsztaty tworzenia komiksu (zob. działania Pawła Chmielewskiego, Magazyn Kulturalny „Projektor”);
9. warsztaty muzyczne;
10. warsztaty taneczne;
11. warsztaty plastyczne;
12. animacje podwórkowe; wolontariusze na podwórkach kieleckich;
13. gry miejskie (np. śledztwa Marka Piegusa);
14. ….

TWÓRCZOŚĆ EDMUNDA NIZIURSKIEGO:

Powieści i opowiadania dla dorosłych

    „Gorące dni” (1951)

    „Śmierć Lawrence’a” (1956), zbiór opowiadań: „Śmierć Lawrence’a”, „Mój sylwester wopowski”, „Papieros”, „Ksiuta w kuchni”, „Ksiuta w akcji”, „Ksiuta w porcie”, „Robocza hipoteza”, „Smak nienawiści”, „Tajemnica majora Czepigi”

    „Przystań Eskulapa” (1958), powieść kryminalna

    „Pięć manekinów” (1959), powieść kryminalna

    „Salon wytrzeźwień” (1964)

    „Wyraj” (1964)

    „Eminencje i bałłabancje” (1975)

    „A potem niech biją dzwony” (1976), powieść

Opowiadania i powieści dla młodzieży

    „Księga urwisów” (1954), powieść

    „Dzwonnik od świętego Floriana” (1955), zbiór opowiadań: „Skarb Tuhaj Beja”, „Zeszyt Weroniki”, „Sekwestratorzy”, „Sierpniowa przygoda”, „Strajk, Adach i ja”, „Złodziej”, „Dzwonnik od świętego Floriana”

    „Lizus” (1956), zbiór opowiadań: „Lizus” (1953), „Grubas” (1954), „Szkielet” (1955), „Sprawa Klarneta” (1953), „Boisko” (1955)

    „Lalu Koncewicz, broda i miłość” (1959), opowiadanie w „Na przełaj”

    „Niewiarygodne przygody Marka Piegusa” (1959), powieść

    „Wielka heca” (1962), opowiadanie

    „Awantura w Niekłaju” (1962), powieść

    „Fałszywy trop” (1962), opowiadanie

    „Jutro klasówka” (1962), zbiór opowiadań: „Jutro klasówka”, „Afera w ‚Złotym plastrze’ „, „Wyspa Strachowica”

    „Sposób na Alcybiadesa” (1964), powieść; lektura do szóstej klasy

    „Nikodem, czyli tajemnica gabinetu: (1964), zbiór opowiadań: „Biała noga i chłopak z Targówka”, „Trzynasty występek”, „Spisek słabych”,”Alarm na poddaszu”, „Siódme żebro”, „Nikodem, czyli tajemnica gabinetu”, „Diabli zjazd”, „Równy chłopak i Rezus”

    „Siódme wtajemniczenie” (1969), powieść; pierwotny tytuł: „Twierdza Persil”

    „Klub włóczykijów, czyli Trzynaście przygód stryja Dionizego i jego ekipy” (1970), powieść

    „Jutro klasówka” (1970), zbiór opowiadań – wydanie 2 rozszerzone: „Jutro klasówka”, „Afera w ‚Złotym plastrze’ „, „Wyspa Strachowica”, „Wielka heca”, „Fałszywy trop”

    „Trzech pancernych i pół” (1970), opowiadanie

    „Naprzód, Wspaniali!” (1971), powieść; dalszy ciąg to „Awantury kosmiczne”

    „Opowiadania” (1973), zbiór opowiadań (w 1976 wznowione jako „Trzynasty występek”): „Sprawa Klarneta”, „Grubas”, „Szkielet”, „Lalu Koncewicz, broda i miłość”, „Równy chłopak i Rezus”, „Biała noga i chłopak z Targówka”, „Trzynasty występek”, „Alarm na poddaszu”, „Diabli zjazd”, „Nikodem, czyli tajemnica gabinetu”, „Spisek słabych”, „Siódme żebro”

    „Osobliwe przypadki Cymeona Maksymalnego” (1975), powieść; od wydania czwartego „Niesamowite przypadki Cymeona Maksymalnego”

    „Adelo, zrozum mnie!” (1977), powieść; dalszy ciąg „Awantur kosmicznych”

    „Awantury kosmiczne” (1978), powieść; wydanie zmienione – „Klejnoty śmierci, czyli tajemnica Awaramisów”; kontynuacja „Naprzód, Wspaniali!”, dalszy ciąg w „Adelo, zrozum mnie!”

    „Ta zdradziecka Julita Wynos” (1978), opowiadanie

    „Awantura w VII A” (ok. 1981), powieść, ukazała się w odcinkach w czasopiśmie „Płomyk”

    „Szkolny lud, Okulla i ja” (1982), powieść; pierwotny tytuł: „Księga druhów”; dalszy ciąg to „Żaba, pozbieraj się!”

    „Trzy godziny prawdy” (1986), opowiadanie

    „Nieziemskie przypadki Bubla i Spółki” (1987), powieść; wznowione jako „Tajemniczy nieznajomy z zoo”

    „Gwiazda Barnarda” (1987), powieść, pierwotny tytuł: „Strzała Barnarda”; tytuł wydania 2 zmienionego: „Tajemnica Dzikiego Uroczyska”

    „Żaba, pozbieraj się! czyli siedem obłędnych dni Tomka Ż” (1992), powieść, dalszy ciąg „Szkolny lud, Okulla i ja”, wznawiane pod skróconym tytułem „Żaba, pozbieraj się!”

    „Przygody Bąbla i Syfona” (1993), powieść

    „Bąbel i Syfon na tropie” (1994), powieść

    „Pięć melonów na rękę” (1996), powieść początkowo publikowana w „Płomyku” 6-12/1991, publikacja przerwana w związku z likwidacją czasopisma

    „Nowe Przygody Marka Piegusa (również niewiarygodne)” (1997), powieść

    „Sekret panny Kimberley” (1998), zbiór opowiadań: „Duch zamku i prawo Archimedesa”, „Alarm na poddaszu” – tekst istotnie przeredagowany w porównaniu z poprzednimi wydaniami, „Nikodem, czyli tajemnica gabinetu” – także przeredagowane, „Pożegnanie z Grynderem”, „Kto Sesse, a kto Pfeffe???”, „Sekret panny Kimberley”

    „Największa przygoda Bąbla i Syfona (1999), powieść

    „Lalu Koncewicz, broda i miłość – i inne opowiadania” (2001): „Lalu Koncewicz, broda i miłość”, „Wielka heca”, „Czy będziesz moim tatą?” – pierwsze wydanie, „Fałszywy trop”, „Ta zdradziecka Julita Wynos”, „Spisek słabych”, „Trzynasty występek”, „Równy chłopak i Rezus”

​Inne

    „W zapadłej wsi” (1953), zbiór reportaży

    „Wakacje z intruzami” (1965), sztuka dla młodzieży

Film

    „Tajemnica dzikiego szybu” (1956) – film Wadima Berestowskiego na podstawie „Księgi urwisów”

    „Tysiąc talarów” (1959) – film Stanisława Wohla na podstawie scenariusza Edmunda Niziurskiego

    „Kryptonim Nektar” (1963) – film Leona Jeannota, scenariusz autorstwa Leona Jeannota i Edmunda Niziurskiego

    „Niewiarygodne przygody Marka Piegusa” (1966) – serial telewizyjny Mieczysława Waśkowskiego na podstawie powieści o tym samym tytule

    „Weekend z dziewczyną” (1968) – film Janusza Nasfetera na podstawie powieści „Wyraj”

    „Tajemnica starego ogrodu” (1983) – film na podstawie powieści „Awantura w Niekłaju”

    „Druga młodość czwororęcznych. Rzecz o Edmundzie Niziurskim” (1997), film dokumentalny, biograficzny, w reżyserii Ryszarda Macieja Nyczki – bohater: Edmund Niziurski

    „Spona” (1998) – film i serial (pod tytułem „Sposób na Alcybiadesa”) Waldemara Szarka na podstawie powieści „Sposób na Alcybiadesa”

Bibliografia za: https://culture.pl/pl/tworca/edmund-niziurski